English
Sự hiện diện của tên tuổi nữ nghệ sỹ trong bộ sưu tập này ghi nhận giá trị cá nhân đồng thời đánh dấu những cột mốc quan trọng trong dòng chảy phát triển của nghệ thuật Việt Nam
Vai Trò Của Nữ Nghệ Sĩ Trong Mỹ Thuật Việt Nam
Lấy cảm hứng từ triển lãm “A Woman’s View – Góc nhìn của Phụ nữ” được đồng tổ chức bởi Viện Goethe Hà Nội và Art Vietnam Gallery năm 2014, bài viết hướng đến việc tái nhìn nhận vai trò và dấu ấn của các nữ nghệ sỹ tiêu biểu trong The Lecht Collection. Sự hiện diện của tên tuổi nữ nghệ sỹ trong bộ sưu tập này ghi nhận giá trị cá nhân đồng thời đánh dấu những cột mốc quan trọng trong dòng chảy phát triển của nghệ thuật Việt Nam.
Cuộc sống Thôn Quê và Biểu Đạt Cảm Xúc
Với những tác phẩm trước năm 2000, các đề tài xoay quanh phong cảnh xuất hiện thường xuyên. Không chỉ là một chủ thể dễ tiếp cận đối với người thưởng lãm, tranh phong cảnh còn truyền tải những cảm xúc nội tâm đa chiều của con người, đồng thời thể hiện vẻ đẹp thiên nhiên. Như tác phẩm “Cổng làng” của Đỗ Thị Ninh, ta nhìn thấy màu sắc thôn quê mơ mộng, dịu dàng. Dù khai thác một chủ đề quen thuộc, bố cục và hòa sắc trong “Cổng làng” mang đậm hơi thở đổi mới. Bóng các cô thiếu nữ thướt tha trong làn áo dài trắng tinh khôi tô đậm vẻ yên ả của làng quê. Chiều rảo bước của các cô gái, chiều của chiếc cổng làng, hay chiều của mái ngói dường như không nằm cùng nhau mà lại đan xen. Dáng cây cổ thụ to lớn, các cành cây tỏa ra bao trùm khoảng trời, che đi bóng nắng. Tông màu cam và xanh lá là chủ đạo, tất cả hòa quyện tạo nên một khung cảnh có chút hư ảo khác với sự hiền hòa vốn có của nông thôn.
Với Tạ Thị Thanh Tâm, bức “Going to The Pagoda” mang đến cảm giác thanh thoát, mộc mạc. Rời xa lối vẽ tả thực, các đối tượng được mô tả bằng các nét cơ bản như hình tròn hay hình vòm. Các chủ thể được sắp xếp thành các cụm nhỏ, đi thành nhóm hoặc đi một mình. Các vị sư được khắc họa một cách tối giản, dáng vẻ khúm núm, ánh mắt đảo quanh, có sự ngơ ngác, xa lạ với thế giới xung quanh.
Nỗi niềm nữ Giới và Phản Ánh Xã Hội
Sau giai đoạn chuyển giao của những năm 1990-2000, các tác phẩm của nghệ sỹ nữ xuất hiện một cách mạnh mẽ và khai thác những vấn đề xoay quanh tự sự cá nhân và toàn thể.
Với Châu Giang, tác phẩm của cô trực diện, không ngại ngần bộc lộ những cảm xúc nội tâm đa chiều, vừa hạnh phúc, vừa có phần day dứt, đau đớn. Châu Giang bộc bạch những khó khăn, ràng buộc của người phụ nữ khi trở thành một người vợ, người mẹ và người con dâu; những cảm xúc tủi hờn, thất vọng xuất hiện thường trực trong sáng tác của cô. Trong tác phẩm “My Love”, Châu Giang vẽ nên khung cảnh thân mật của hai nhân vật, niềm hân hoan đan xen với những sự ràng buộc: những sợi gai cuốn lấy chân người phụ nữ, hay chiếc vòng xích có hình người đàn ông được cô đeo trên cổ. Sự trần trụi của hai nhân vật báo hiệu cho sự riêng tư, tính mong manh và dễ bị tổn thương trong bối cảnh thiên nhiên. Ở phần hậu cảnh, các mặt lá có cả những đôi mắt rơi lệ, thể hiện nỗi sầu mà người phụ nữ chỉ có thể bày tỏ trong thầm kín.
Tác phẩm của Đinh Thị Thắm Poong mang tính quốc tế, toàn thể. Hình ảnh con người nói chung và phụ nữ nói riêng xuất hiện một cách ẩn danh. Sử dụng các họa tiết mang tính lặp lại và họa tiết trên trang phục dân tộc, các nhân vật hòa mình vào trong thiên nhiên, thoắt ẩn thoắt hiện như tắc kè hoa. Việc các nhân vật hòa mình vào thiên nhiên nói lên sự cộng sinh, sinh hoạt của con người ở miền núi với thiên nhiên. Đây là hai thực thể tồn tại song song ở nơi con người không phải loài có ưu thế. Hơn thế nữa, tác phẩm của Thắm Poong còn mang tính phê phán những giá trị dân tộc đang bị bão hòa, ngoại lai hóa theo một góc nhìn phương Tây đang rộ lên trong thời kỳ Hậu Đổi mới lúc bấy giờ.
Bản Sắc Nữ Giới Nguyên Bản Trong Nghệ Thuật Đương Đại
Tác phẩm của Đinh Ý Nhi kiệm nét, nhưng chất chứa. Thay vì vẽ nên những hình tượng thường thấy về phụ nữ với vẻ đẹp nữ tính hay được kỳ vọng bảng màu dịu dàng, tươi sáng, Đinh Ý Nhi vẫn kiên định với phong cách riêng. Những người phụ nữ trong tranh của cô đều mang cảm giác hoang dại. Những đường nét thân hình mảnh khảnh, khuyết thiếu đi sự mềm mại hay những đường cong. Biểu cảm trên gương mặt họ thường mạnh mẽ, thậm chí dữ dội, với khuôn miệng mở rộng dường như đang cất lên một tiếng gào thét nội tâm.
Tranh của Đinh Ý Nhi trần trụi, có lẽ là khó xem đối với một số người. Dòng chữ “Security Checked” trong tác phẩm ám hiệu một sự lục soát, xâm lấn về phương diện thể chất hoặc tinh thần. Thân hình người phụ nữ khỏa thân, hai chân dạng ra, gương mặt uể oải, nói lên một cảm giác bất lực, cam chịu. Những cá thể trong tranh Đinh Ý Nhi luôn mang một cảm giác khô khốc, khi những câu chuyện được phơi bày ra ánh sáng.
Tái Định Nghĩa Sức Mạnh Nữ Giới Và Biểu Đạt Bản Thân
Tiếp nối sự man mác buồn và phân ly cảm xúc, Lý Trần Quỳnh Giang luôn thể hiện sự tách biệt trong suy tư qua những bức chân dung tự họa. Đặc trưng với chất liệu in khắc gỗ và sơn dầu, chủ thể trong tranh cô toát lên vẻ lạnh lùng, trầm tư. Trong bức “Mùa ngủ đông I”, gương mặt của nhân vật là một sinh vật cộng sinh cho đàn ong; vầng trán hơi nhăn, cặp lông mày nhíu lại. Nhân vật như một thân cây, đang là nơi cư trú cho một tập thể. Hình tượng này ẩn dụ cho mối quan hệ về sự phụ thuộc và sự chịu đựng. Nữ nghệ sỹ chia sẻ khá nhiều về định nghĩa “vong thân” – việc bản thể quên đi bản thân mình để kiếm tìm những giá trị cao hơn trong cuộc sống – trong sáng tác của mình. Nhân vật trong sáng tác của cô xuất hiện đơn độc, luôn hòa mình vào không gian hay đang trôi theo một chiều không gian giả tưởng.
Phi Phi Oanh lại đặt một cách tiếp cận mạnh về thị giác với tác phẩm “Áo giáp”. Với hành động đúc khuôn áo giáp lên chính cơ thể mình, cô đặt ra một hình tượng mạnh mẽ nhưng vẫn làm nổi bật các đường cong của người phụ nữ.
Sự tương phản trong hình tượng áo giáp và hình tượng thân thể người phụ nữ trên chất liệu truyền thống sơn mài đặt ra những suy tư về căn tính của kẻ mang vác, cụ thể ở đây là việc người phụ nữ thường được gắn với vai trò người mẹ – người chăm sóc, và khơi gợi những tự sự mới cho sơn mài – một chất liệu mang tính lớp lang, đại diện cho những ký ức lịch sử bị che lấp hay những mảnh đất được bồi đắp nên qua thời gian.
Hành trình của mỗi nghệ sỹ là độc bản, tuy nhiên, tính nữ trong sáng tác của họ vẫn bộc lộ một cách tự nhiên. Với mỗi thực hành, người xem lại nhìn thấy thêm một chút, không chỉ dừng lại ở câu chuyện về phụ nữ, mà còn là bối cảnh đặc thù, mối quan tâm cá nhân của từng nghệ sỹ.
